Барааны тайлбар:

"НУЛИМС ДУУСААГҮЙ ЦАГТ" 10-Р ХЭСЭГ

Туул ангидаа ирээгүй л байлаа. Ангийнхан нь түүн рүү сониучлан харах нь Туулын хичээлдээ ирэхгүй байгаад энэ нөхөр буруутай юм биш байгаа гэх шиг. Төрөө тэндээс шууд Туулын гэр лүү гүйлээ. Гэрт нь бас хэн ч алга. Гадаа сүүдрэвчинд суун эргэлзээ, айдас дүүрэн догдолсон сэтгэлээ дарахыг хичээн энэ хэцүү хүлээлтийг дуусгах хэн нэгнийг хүлээсээр. Зөн совин нь ямар нэг аймшигтай зүйл түүнийг нөмрөн авахаар айсуйг зөгнөнө. Хэрэв дахин Туултайгаа уулзах юм бол хэзээ ч түүнийгээ дахин зовоохгүй, насан туршдаа хайрлана гэж амлана. Цаг явсаар. Гэхдээ хэтэрхий удаан. Төрөө юу ч хийж чадахгүй байгаадаа харамсаж бухимдана. Туулыгаа өөр хаанаас эрэх билээ. 17 цаг болоход Төрөөгийн тэвчээр барагдаж эхэллээ. Юу ч хийхгүй ингээд зүгээр суугаад байх үнэхээр хэцүү байв. Эрж хайх, сураг чимээ гаргах хэрэгтэй. Гэвч хаанаас? яаж? Энэ үед найзууд нь бодогдовч тэд яаж туслах билээ дээ. Төрөө гэртээ харьж утсаар хэдэн тийшээ утасдаж сураглах, сураг гарахгүй бол хоол унд идчихээд гэрийнх нь гадаа хоносон ч хамаагүй сахихаар шийдэн гэр уруугаа явлаа. Замдаа хүн хүн рүү найдлага тавин харсаар гэртээ орж ирмэгцээ Туулынх руу утасдвал бас л хариу алга. Туулын хоёр найзынх руу утасдвал бас л сураг гарсангүй. Тэд ч бас мэдэхгүй байлаа. Ээж нь миний хүү яагаад оройтоов гэсэн боловч хүүгийнхээ баргар царайг хараад элдэв зүйл асуулгүй
-Миний хүү цайгаа уу гээд том өрөөндөө орлоо. Бодолдоо дарагдан юу идэж байгаагаа ч анзааралгүй хоёр зүсэм талх идэж цай уучихаад утасныхаа хажууд очин хариу өгнө гэдэгт найдаагүй ч Туулынх руу залгавал удаж удаж нэг эмэгтэй хүн ядрангуй дуугаар “байна уу?” гэх соносгдов. Харанхуйд гэрэл ассан мэт дотор нь цэлсхийхэд Төрөө итгэж ядан хэсэг түгдэрснээ утсаа тавьчих вий гэж айн бараг л хашгирах шахам
-Туул байна уу? гэж асуухад утасны цаана хариу хэлэлгүй таг болчихлоо. Төрөө утас тасалдсан юм биш байгаа гэж сандран
-Байна уу? Байна уу? Туултай ярих гэсэн юм гэж дахин асуухад утас тасарч дид дид дуугарлаа. Төрөө догдлон тэр чигээрээ гүйн гарч нэг мэдэхэд Туулын гэрийн хаалган дээр ирсэн байв. Амьсгаагаа дарсан ч үгүй хаалганы хонхыг хэд хэд дарвал Туулын ээж үүдээ нээв. Төрөө бараг хашгирах шахам “Туул байна уу?” гэхэд Туулын ээж юу гэхээ мэдэхгүй ам нь өмөлзөж байснаа Төрөөг тэврэн авч эхэр татан уйлахад Төрөөгийн тэвчээр алдран мөрнөөс нь бариад нүүр рүү нь харан
-Туул яасан бэ? Туул, Туул хаана байна гэж орилоход ээж нь улам ихээр уйлан нулимсандаа хахаж цацан
-Туул … нас … барсан гэж арай ядан хэллээ. Тааз нуран дээрээс нь унахад нүд нь харанхуйлан амьсгаа нь давчдаад ухаан мэдрэлгүй болжээ. Газар дайвалзахад өөрийн эрхгүй сөхрөн унав. Миний хонгорхон Туул, миний хайр нас баржээ!!!

********************
Бөөн бөөн саарал үүлс нүүж тэнгэр бүрхсэн уйтай өдөр даруухан оршуулга болж байлаа. Туулын аав, ээжийн хамаатан садан, ажлын газрынхан, Туулын ангийнхан нь нийлсэн 50 орчим хүмүүс чимээгүйхэн ажил явдлыг
гүйцэтгэж дуусаад талийгаачтай салах ёс хийх боллоо. Төрөө нүдэндээ том хар шил зүүж олны дунд толгой унжуулан чимээгүйхэн зогсоно. Авсны тагийг хагас онгойлгон Туулын нүүрийг ил гаргажээ. Үзэсгэлэнтэй сайхан царай нь хэвээрээ, яг л унтаж байгаа юм шиг харагдана. Төрөө түүн рүүгээ
харж зүрхлэхгүй байлаа. Түүнийгээ өөрөө алчихсан юм шиг санаж өөрийгөө буруутган толгой өндийлгөхөөс айж байв. Бас тэсвэр алдан уйлахаас эмээж гараа байдгаараа атган шүдээ тас зуужээ. 3 хоногийн турш уйлж улайсан нүдээ нуухын тулд хар шил зүүсэн ч бүх хүн түүн рүү харж буруушааж байгаа юм шиг санагдана. Туулын эцэг эх түүнийг ангийнн нь хүүхэд л юм байх гэж бодож байлаа. Туулын ангийнх нь дарга салах ёс хийн цаасан дээр бичиж бэлдсэн үгээ уншиж дууссаны дараа аав нь эцсийн үг хэллээ. Үрээ алдсан эцэг хүний сэтгэл ямар хэцүү байх билээ. Гэвч эр хүн болохоор тэвчиж, нөгөөтэйгүүр эхнэрээ зовоохгүй гэсэндээ биеэ барин бага зэрэг сөөнгөтсөн хоолойгоор
-Өнөөдөр бидний хайрт охин Туулыг маань (талийгаачийн нэрийг хэлэхдээ хоолой нь чичирхийллээ) сүүлчийн замд үдэхээр ойр дотны хүмүүс, найз нөхөд, ах дүү нар нь энд цугларчээ. Миний охин эелдэг даруу, ухаалаг, тусч охин байлаа. Найз нөхдийнх нь миний охины тухай ярьсаныг сонсоод охиноороо улам их бахархаж байна гэснээ хоолой нь зангиран түр дуугүй болон бодлогширсноо
-Би охиноо нэг удаа л ширүүн загнасан юм. Охин маань нэг орой бүүр 11 өнгөрч байхад гэртээ ирэхэд санаа зовсон би гэдэг тэнэг амьтан учрыг ч асуулгүй загнасан юм. Шөнө орой болтол хаагуур дэмий тэнэв, хаана хэнтэй юу хийж байгаад ирэв, бүтэлгүй хүмүүстэй нийлж тэнэмэл амьтан болох нь уу гэх зэргээр маш их загнаж билээ. Үнэндээ охиндоо маш их санаа зовж хүлээж цөхөрсөн уураа охиндоо гаргасан юм. Гэтэл охин маань гэрээсээ төөрсөн бяцхан хүүгийн гэрийг олох гэсээр байгаад тэгж оройтсон байжээ. Маш их ядарсан ч их баяртай байж билээ. Түүнийг нь мэдэлгүй загначихсан юм. Харин охин минь надад гомдохын оронд “миний төлөө санаа зовдогт тань баярлалаа. Та нарынхаа санааг зовоосонд уучлаарай” гэж хэлж билээ гээд тэсэлгүй уйлав. Эр хүн уйлахад зориулагдаагүй ажээ. Түүнийг харахад маш өрөвдөлтэй байлаа. Хүмүүсийн нүдэнд нулимс цийлэгнэж зарим охид уйллаа. Туулын ээж уй гашуудаа мансууран ухаангүй шахам хүнд түшүүлээд зогсоно. Туулын аав тайвшран алсыг ширтэн урт амьсгаа аваад
-Охин минь ийм л хүн байсан юм. Биднийгээ хэтэрхий эрт орхиж одлоо доо охин минь. Амьдралын амт, жаргал бүхнийг амсаж чадсангүй гээд тэсвэр нь бүрэн тасарч уйлахгүйн тулд амаа таглан хүмүүсээс холдоод ганцаар зогсон мэгшлээ. Араас нь харахад түүний мөр нь чичигнэж харагдана.
Талийгаачийг оршуулах болж авсны тагийг хаахаар 2 хүн тагийг өргөх үед Төрөөгийн тэсвэр алдарч авсыг тэврэн аваад
-Хайрт минь намайгаа битгий орхиоч, битгий орхи л доо гэж орилов. Үүлэн чөлөөгөөр нар тусан Туулын царайг эцсийн удаа гийгүүлэв. Төрөө “намайг битгий орхиоч гэж” үглэн уйлсаар. Хэн нэг нь Төрөөг тэврэн авч
-Хүү минь тэгдэггүй юм. Битгий, битгий гэж ятган авснаас холдуулах гэсэн боловч Төрөө авснаас байдгаараа зууран
-Бид хоёрыг битгий салгаач, Туулыг минь битгий булаач гэж гуйн уйлсаар. Өөр хоёр залуу нэмэгдэж гурвуулаа Төрөөг бараг чирэх шахам өргөсөөр авснаас холдууллаа. Төрөө тэднээс холдон газар сөхрөн унав. Зүрх нь тэсэхийн аргагүй шаналж сэтгэл нь шимширч байлаа. Хайр сэтгэлээр
бялхаж байсан зүрхнээс нь аз жаргал нь халуун нулимс болон гол шиг урсаж хацрыг нь зүснэ. Нулимсаа гарынхаа алгаар арчин харахад алга нь нов нойтон болсон байв. Энэ нулимс жинхэнэ хайртаа олж насан туршдаа хамтдаа амьдрана гэж амлаж байсан амлалт, энэ нулимс Туултайгаа аз жаргалтай байсан 8 сар, энэ нулимс бол түүний хайр байлаа. Төрөө нударгаа зангидан газар руу хамаг хүчээрээ шаалаа. Өөрийн тэнэгээс болж хайртыгаа гомдоож алдсандаа өөрийгөө үзэн ядаж байв. Тэгээд Туулыгаа маш их өрөвдөв. Хамгийн сүүлд уулзаад салахад араас нь өрөвдөлтэй харан дуудаж, эргээд ирэхийг гуйж байсныг нь саналаа.
Оршуулга дуусчээ. Хэн нэгэн Төрөөгийн мөрөнд хүрэхэд аажуухан эргэж харвал Туулын аав байлаа. Төрөө гэмтэй мэт бушуухан босоод нүүр рүү нь харж чадахгүй доош тонгойн зогсов. Туулын аавын сэтгэл тайвширсан бололтой, гэвч нүд нь асар гунигтай.
-Чамайг Төрөө гэдэг үү? гэж намуухан асуухад дээш харалгүй
-Намайг уучлаарай, би … би л Туулыгаа алчихлаа гээд цурхиран уйлахад Туулын аав халаасаа уудлан нэгэн цаас гаргаж түүн рүү сарвайхад Төрөө гайхан зориг муутайхан нөгөө цаасыг авлаа. Туулын аав юу ч хэлэлгүй алсыг ширтэж нулимсаа дотогшоогоо эгшээгээд дараа нь Төрөөг дөлгөөхөн харснаа мөрөн дээр нь гараа тавьж зөөлөн базаад цааш явав. Төрөө түүний араас удаан харж зогсов. Тэгээд нөгөө дөрөв нугалсан цаасыг дэлгэн харвал “Төрөөд” гэж хаягласан Туулын бичиг байлаа. Төрөө өөрийн эрхгүй сөхрөн суув. Хөл, гар ер нь юм бүхэн нь түүнийх биш мэт болжээ. Хүмүүс тус тусынхаа машин, автобусанд суун хөдлөхөд бэлэн болоход хэн нэг нь түүнийг анзааран гүйн ирж
-Хөөш чи явахгүй юм уу? гээд мөрөн дээр нь гараа тавихад Төрөө дургүйцэн гарыг нь түлхэв. Нөгөө залуу түүнийг харж хэсэг зогссоноо “за яршиг өөр хэн нэг нь авч явна биз” гэж бодсон бололтой унаа руугаа гүйв. Оршуулгын цуваа буцаж одлоо. Арагшаа хардаггүй ёс журамтайн гайгаар Төрөөг ганцаараа үлдсэнийг хэн ч анзаарсангүй, бас хэн ч үгүйлсэнгүй. Туулын эцэг эх, хамаатан садангууд түүнийг ангийнх нь хүүхэд гэж бодож харин ангийнхан нь түүнийг хамаатан садан нь л юм байх гэж таамагласнаас хэн ч түүнийг байхгүйг анзаарсангүй. Төрөө ганцаар үлдсэнээ ч анзаарсангүй. Хамаг бодол санаа нь Туулын түүнд үлдээсэн сүүлчийн зурваст төвлөрчээ. Туул машинд мөргүүлэн ухаангүй эмнэлэгт хүргэгдэж ирэхэд шууд л сэхээн амьдруулах тасагт шилжүүлжээ. Туулын ухаан санаа орж гарч байлаа. Эмч түүнийг үзмэгцээ л найдлагагүй гэдгийг мэджээ. Гэвч яаралтай эмчилгээнүүдийг бүгдийг хийв. Дусал залгаж эрчимт эмчилгээний эм тариануудыг хийж эхэллээ. Гэвч Туулын бие эрс муудсаар. Бараг эцсийн мөчид түүний ухаан орж эргэн тойрныг гайхах мэт хараад нүдээ анилаа. Тэр бүгдийг ойлгожээ. Амьдарч чадахгүй нь гэдгээ ч зөнгөөрөө мэджээ. Тэгээд аажим нүдээ нээж эмчид хандан “надад цаас, харандаа өгөөч” гэж сулхан дуугаар гуйхад түүнийг амьдруулах найдлага бараг үгүй гэдгийг мэдэж байсан эмч түүний сүүлчийн хүслийг биелүүлэх гэсэндээ сувилагч нараа шавдуулан бал, тэмдэглэлийн дэвтэр Туулд өглөө. Туул тамиргүй болсон гараа хүчлэн балыг аваад “Төрөөд. Хайрт минь би чамдаа амалсан ёсоор амьдралынхаа сүүлчийн мөч хүртэл хайртай байлаа. Чамайгаа эрт орхиж явсанд уучлаарай. Би чамд маш их хайртай шүү. Миний өмнөөс”… гэж бичээд тэнхэл нь тасран гүйцээж чадалгүй балаа алдав. Зүрх нь сүүлчийн удаа цохилж байна гэдгээ
мэдсэн юм шиг маш хүчтэй дэлсээд үүрд зогсоход эмч нар цахилгаан гүйдэл залган сандралдана. Туул энэ хорвоог эцсийн удаа харж байгаа мэт нүдээ бүлтийлгэн нэг сайн хараад алаг сайхан нүдээ анилаа. Эмч нар цахилгаан гүйдлээр цохиулж, хиймэл амьсгаа хийн, гараараа зүрхэнд хиймэл цохилт хийсэн ч өнгөрчээ. Туул захидлаа дуусгаж чадаагүй ч Төрөөг амьдралынхаа эцсийн хором хүртэл хайрлаж сүүлчийнхээ амьсгалыг түүндээ зориулжээ.



Төрөө Туулын захидлыг уншиж дуусаад ухаангүй мэт хэсэг сууж байс

#227